Presentatie op 22 november in Theater in de Steeg Elders literair nummer 6

In dit zesde nummer van Elders literair brengen we een ode aan het reizen op papier – in literaire en non-fictionele reisverhalen, literair-historische essays en poëzie. Daarnaast belichten we het leven van een negentiende-eeuwse Haagse ontdekkingsreizigster, gaat het over kunstenaars die in den vreemde (moeten) werken of juist in hun vertrouwde Nederlandse atelier het avontuur opzoeken, en tonen we een reeks verstilde reisfoto’s. Onder de verhalen in dit nummer vindt u bovendien de bijdragen van de drie schrijvers die de shortlist haalden van de Elders literair reisverhalenwedstrijd 2025: Mariano Perez van Poecke, Brenda Poppenk en Indra Versmesse.

‘Na al die jaren verwondert hij zich nog steeds over die onrust. De plek waar je niet langer op A bent, maar nog niet bent aanbeland op B, is precies het soort plek waar hij van droomt. Ergens uit zijn en nog niet ergens anders in, zoiets.’ In ‘Het bos dat denkt en spreekt’ trekt Arita Baaijens met een gezelschap Papoea’s door de jungle van Bosavi en leert er te luisteren naar de bezielde natuur: ‘Dankzij de intense kijk- en taallessen van Albert hoor ik ze nu ook, de stemmen van het bos. Vogels, cicaden en kikkers die de tijd aangeven, boodschappen van dode zielen overbrengen en een jager vertellen wat hij of zij die dag zal vangen.’
    Maarten Kaster verbleef in de jaren negentig langdurig op een eilandje in de Atlantische Oceaan. In ‘Op Santa Maria, Azoren’ beschrijft hij zijn observaties en ervaringen in subtiele schetsen: ‘Het eiland is verlaten. Het oogt schoongeveegd door een borstel met haren van ongelijke lengte. […] Een voorbeeldige engel heeft de witte huisjes ooit als kiezels met een soepele zwaai, onbedachtzaam en tevreden, in het glooiende landschap geworpen en er wat wolken en een kalme zon boven gezet.’
    Coen van ’t Veer schrijft in ‘Liefde op de zeereis tussen Nederland en Indië (1850–1900)’ over Hollandse romans waarin de broeierige wereld wordt verbeeld van reizigers die in de tweede helft van de negentiende eeuw de lange reis naar Nederland-Indië ondernamen en aan boord ‘zoutwaterliefde’ of ‘zeeamourettes’ beleefden: ‘In Onder zeil wordt uitgelegd hoe de kleinschaligheid en de beslotenheid van een schip het perspectief van de passagiers op de liefde corrumperen: “Verveling is een snoode koppelaarster; en het zeeleven bracht vlagen van verveling niet alleen, maar ook van sentimentaliteit en overprikkeling […].”’
    Na haar eerder in Elders literair gepubliceerde verhaal ‘Het eiland’ komt Elisa Veini in dit nummer met een fragment uit een gedichtencyclus over dezelfde, voor haar betekenisvolle plek: ‘Genealogie van een eiland’.
    Zijn teleurstelling over de prenten en de tekeningen die George Grosz na zijn vlucht uit nazi-Duitsland in New York maakte, en de afstand die hij voelde tot het werk van enkele vluchteling-kunstenaars op de academie waar hij lesgaf, brengen Onno Schilstra in ‘Onmensen en stokmannetjes’ tot ongemakkelijke vragen over de waarde van het werk van kunstenaars in exil.
    Van Els Kort tonen we een serie polaroids die ze de afgelopen jaren in Engeland, Frankrijk en Indonesië maakte. Beelden die zowel op zoek lijken naar de oorsprong van de fotografie als naar de uiterste grenzen ervan. Dat geeft ze iets onwerkelijks, alsof het niet om afbeeldingen gaat, maar om verschijningen. De foto als het resultaat van een magische handeling – wat zij ooit was, en eigenlijk nog altijd is.
    Jaap Goedegebuure vertelt in zijn essay ‘Op weg naar nergens. Over Perceval, Don Quichot en andere falende helden’ over de wederwaardigheden van groot dromende, reizende protagonisten uit de wereldliteratuur en hun glansrijke mislukkingen: ‘Er is één domein waar losers wel op een voetstuk komen te staan, om er ondanks, of misschien juist wel vanwege al hun tegenslagen en fiasco’s voorgoed op te blijven staan. Dat domein is de wereld van de fictie. Het verhaal van de nederlaag maakt van de verliezer een held.’
    ‘Of het nu die zingende apen waren geweest, of de ontwapenende overgave van de jongen met het mannenlijf die onvermoeibaar met haar mee was blijven lopen en niet op had kunnen houden over zijn amazing jungle trip – ze wist het eigenlijk nog altijd niet,’ schrijft Kees Ruys in ‘Baboon River’, een verhaal over een toerist die de veiligheid van haar sterrenhotel in Belize verruilt voor een klein, onbezonnen avontuur.
    In ‘De wonderbaarlijke reizen van Alexine Tinne’ schetst Lex van Tilborg mede aan de hand van brieven het korte leven van de excentrieke, negentiende-eeuwse Haagse ontdekkingsreiziger en fotografe: ‘Van mijn kindsheid af, toen ik de aardrijkskunde leerde, verlangde ik altijd naar die plaatsen te gaan, welke op het midden van de kaart van Afrika door een grote, ledige ruimte worden aangeduid. […] Misschien uit instinct, als een vlieg naar de vlam.’ Samen met haar moeder, hofdame van koningin Sophie, reisde Alexine door Europa, het Midden-Oosten en het hart van Afrika, voordat ze in 1869 aan haar laatste reis begon: door de Sahara naar de Toearegs.
    Arjen van Meijgaard verkent de uithoeken van het imaginaire reisverhaal: ‘In de achttiende eeuw werden deze verhalen gepresenteerd alsof het verslagen waren van werkelijk gemaakte reizen. Fictie in een jasje van verzonnen feiten.’ Hij richt zich in het bijzonder op Beschryvinge van het magtig Koningryk Krinke Kesmes (1708) van Hendrik Smeeks, waarvan in 2026 een herhaling van zijn hand zal verschijnen.
    Ten slotte schrijft Diederik Gerlach In ‘Dialogen op tekenpapier’ over het avontuurlijke tekenwerk van kunstenaars Paul van der Eerden en Romy Muijrers, sinds 2018 met elkaar verbonden in het succesvolle tekenproject ‘Suite’: ‘Het procedé – de een levert een opzet, de ander maakt de tekening af – vraagt telkens om een volgende tekening, en zo bezien hebben Paul en Romy al diverse keren de aardbol van de verbeelding gerond.’

Presentatie Elders literair nummer 6:
zaterdag 22 november 2025 van 20.15-22.15 uur (zaal open 19.45 uur), Theater in de Steeg, Westeinde 165a, Den Haag.
Kosten: € 25,00 (inclusief 1 ex. van het tijdschrift), abonnees: € 10,00.
Het theatercafé blijft na afloop van het programma geopend tot 23.15 uur.
Bestel hier je ticket

Programma:

. Optreden bandoneonist Gerard van Duinen deel 1
. Voordracht Jaap Goedegebuure over glorieus falende helden uit de wereldliteratuur
. Schrijfster en ontdekkingsreiziger Arita Baaijens vertelt over haar expedities

Pauze

. Beeldpresentatie polaroids van Els Kort
. Bekendmaking winnaar Elders literair reisverhalenwedstrijd en voordracht door de winnaar
. Optreden bandoneonist Gerard van Duinen deel 2

Presentatie: Arjen van Meijgaard

De presentatie is financieel mogelijk gemaakt door o.a. het Lira Fonds en de Gemeente Den Haag.

Elders literair nummer 6 is verkrijgbaar vanaf 22 november. De papieren Elders verschijnt 2x per jaar en is bij elke (online) boekhandel en bij uitgeverij In de Knipscheer (Haarlem) te koop voor € 15,- (exclusief verzendkosten). Voor abonnementen en meer informatie zie: www.eldersliterair.nl