Subtiele sensatie

Het is niet de eerste film waarin de herhaling het verhaal maakt: Perfect Days van Wim Wenders (Paris, Texas, Der Himmel über Berlin). De film die helemaal in Tokio is gedraaid (en door Japan voor de aanstaande Oscars is ingezonden), voelt pretentielozer dan eerder werk van de Duitse regisseur, of beter gezegd, is wars van opsmuk. Natuurlijk, ook Perfect Days zal niet zomaar even van de tekentafel zijn gegleden en in het wilde weg gefilmd maar hij voelt zo fris, frisser, frist alsof een nieuw en zelfbewust supertalent net aan zijn veelbelovende carrière is begonnen. Perfect Days is een sensatie. Een heel subtiele.

Hirayama staat op, kleedt zich aan, geeft plantjes water, loopt een trap af, pakt muntjes (maar niet alles van een plankje), gooit 100 yen in een drankenautomaat voor zijn huis, stapt in zijn busje, zet muziek op en daar ga je dan.
     Met Hirayama rijd je door Tokio, eindeloos rijd je door Tokio. Met Lou Reed of The Animals (The House of the Rising Sun) op de cassetteband. Want dat is de muziekdrager waar Hirayama van houdt. Hij kijkt voor zich uit, je voelt wat hij denkt, denk je, en misschien denkt hij wel niets, hij kijkt ook om zich heen, het is een perfecte dag.
     Hij fotografeert het licht, in zijn lunchpauze. Zoals zoveel mensen heeft hij ergens een kant-en-klare boterham gekocht, in zo’n plastic driehoek, hij eet hem gedachteloos op en kijkt omhoog naar de wapperende groene blaadjes aan zijn favoriete boom in een parkje. Dat door Hirayama gefotografeerde lichtspel voegt Wenders hier en daar als zwart-witte intermezzo’s in zijn film toe. Op de aftiteling lees je dat die kortdurende kunstwerkjes van de hand van Wenders’ vrouw Donata zijn.
     Licht, schaduwspel, kleine beweging.
     Kleine beweging is wat Hirayama kent in zijn bewust afgemeten leven en je vraagt je misschien af waarom, maar na een tijdje niet meer. Je rijdt gewoon nog maar eens door Tokio, over die wegen, driedubbel op elkaar gestapeld, door die waanzinnige metropool die als je in dat ene parkje bent, of in het badhuis aan het einde van de dag, ineens weer zo behapbaar wordt.

Hirayama maakt de openbare toiletten schoon in de Japanse hoofdstad en nu weet je waarom ze inderdaad zo brandschoon zijn. Hij heeft eer van zijn werk en heeft er zelfs plezier in. Boter-kaas-en-eieren spelen met een voor altijd onbekende mens, boterhammen eten naast die vrouw die eeuwig ongemakkelijk zal blijven. Die levenskunstenaar groeten die onder Hirayama’s favoriete boom zijn dagelijkse oefeningen doet, of is hij een zwerver maar waarom moet dat benoemd worden, hij is in ieder geval vooral een levenskunstenaar, en precies daar lijkt het Wenders om te gaan.
     Hirayama staat op, dag in, dag uit, met het eerder beschreven ritueel en alleen in het weekend pakt hij net dat andere van zijn plankje bij die voordeur. Hij laat zijn busje staan en stapt op de fiets. Als autorijden door Tokio al een sensatie is, is fietsen dat nog veel meer. Dat tempo, die wind door je haren, al die geuren, even stoppen bij de rivier. De levenskunstenaar dan is vooral Hirayama zelf en ergens merk je aan dat hij het heeft moeten leren en dat het misschien pijn heeft gedaan. Het zo bewuste klein houden van je leven, het zo intens kunnen genieten van de kleine dingen, je kunt het als je ook weet waar het verdriet zit. Als je weet dat het nu of nooit is, je maar één leven hebt.
Perfect Days is fris als een prille lentedag, maar toch merk je ook de meters die Wenders zelf maakte. This is it, dit leven, nu of nooit.
     Als je meer verhaal wilt, kun je het er uiteindelijk best bij verzinnen, daar krijg je net genoeg voor van de meester. Maar Perfect Days als een meditatie ondergaan, dat is het wel: zachtjes meebewegen in je filmstoel als op de wind, zoals Hirayama op zijn fiets heen en weer wiegt, doen alsof je weet hoe het voelt als je met je busje bijna door de lucht vliegt, tussen de wolkenkrabbers door, de smaak proeven van die tamelijk smakeloze boterham en alweer onhandig knikken naar die nog onhandigere vrouw, eindeloos Perfect Day draaien van Lou Reed of Sunny Afternoon van The Kinks, lachen, voor je uit, in je auto. Het leven is nooit te beroerd om je erover te kunnen verwonderen.

Acteur Kôji Yakusho kreeg op het Filmfestival van Cannes (mei 2023) waar de film eerder dit jaar in wereldpremière ging, de Palm voor beste acteur. Dat had ook niet anders gekund. Hij had weinig tekst om mee te werken, het was vooral zijn eigen gezicht, zo tevreden, soms uitgestreken, dan weer stoïcijns maar ondertussen altijd ook zacht. Acteren dat niet als acteren voelt, het kunnen hebben dat die camera steeds op je gericht staat, vaak zo dichtbij, de verte in kijken en je publiek werelden gunnen, daar verstopt achter je wimpers, dat is magistraal. Werelden waaruit je mag kiezen. Welke wereld wil jij? In die zin is Perfect Days kijken daadwerkelijk als mediteren. Welke wereld wil je? Of laat je het over je heen komen en schud je zo alle ballast af?

De korte tijd die je met Hirayama mee mag reizen, eigenlijk mee wilt helpen met die wc’s, een plantje water wilt geven, naast hem liggen als hij in slaap valt bij dat ene boek, versuft opstaan en alweer buiten 100 yen in die automaat gooien, elke dag dezelfde koffie in een blikje. Naar dat badhuis. En dan even iemand op bezoek, ‘o ja, inderdaad, hij heeft een leven gehad’. Dit, die eeuwige herhaling, zo basic, is een keuze die ergens uit voortkomt. Beter zo leven want dat is overzichtelijk en dan mis je niets – dat. Dat is het streven. Zo leven. En de schaduwen zien, het spel van de zon, een drankje hier en misschien wat liefde daar. Je weet het niet, hè, wat een perfecte dag je brengen zal.
     Wat rest is de film eindeloos herkijken, die herhaling zelf ook creëren, steeds weer wc in en wc uit, lekker badderen, op dat bankje in het park, je ogen dicht als de wind en de zonnestralen langs je gezicht strijken, als je alweer over die brug over de rivier fietst. And I’m feeling good, mijn favoriete nummer van Nina Simone, dat vooral. Voor altijd in je hoofd met Hirayama in gedachten.

Filmbespreking door Gerlinda Heywegen